प्रत्येक कृषी व्यक्तीला माहित असावे असे रासायनिक खताचे ज्ञान

(१) रासायनिक खतांचे मूलभूत ज्ञान
रासायनिक खत: रासायनिक आणि/किंवा भौतिक पद्धतींनी बनविलेले खत ज्यामध्ये पिकांच्या वाढीसाठी आवश्यक एक किंवा अनेक पोषक घटक असतात. याला अजैविक खते देखील म्हणतात, त्यामध्ये नायट्रोजन खते, फॉस्फेट खते, पोटॅशियम खते, सूक्ष्म-फर्टिलायझर्स, कंपाऊंड खते इत्यादींचा समावेश आहे. रासायनिक खतांच्या वैशिष्ट्यांमध्ये साधे घटक, उच्च पोषक सामग्री, वेगवान खताचा प्रभाव आणि मजबूत फर्टिलायझिंग पॉवर समाविष्ट आहे. काही खतांना acid सिड-बेस प्रतिक्रिया असतात; त्यामध्ये सामान्यत: सेंद्रिय पदार्थ नसतात आणि मातीच्या सुधारणात आणि गर्भाधानात त्याचा कोणताही परिणाम होत नाही. तेथे अनेक प्रकारचे रासायनिक खते आहेत आणि त्यांचे गुणधर्म आणि अनुप्रयोग पद्धती मोठ्या प्रमाणात बदलतात.

(२) रासायनिक खते वापरताना आपल्याला खताचे ज्ञान का माहित असणे आवश्यक आहे?
खत हे वनस्पतींसाठी अन्न आणि कृषी उत्पादनासाठी भौतिक आधार आहे. खतांचा तर्कसंगत अनुप्रयोग प्रति युनिट क्षेत्र आणि कृषी उत्पादनांची गुणवत्ता सुधारण्यासाठी आणि सतत मातीची सुपीकता वाढविण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. विविध प्रकारच्या खतांमध्ये भिन्न वैशिष्ट्ये आहेत, ज्यासाठी खते लागू करताना आपल्याला विविध खतांची मूलभूत वैशिष्ट्ये समजून घेणे आवश्यक आहे जेणेकरून खते पूर्णपणे आणि कार्यक्षमतेने वापरता येतील.

आम्हाला माहित आहे की रासायनिक खतांमध्ये उच्च पोषक सामग्री, द्रुत प्रभाव आणि एकल पौष्टिकतेची वैशिष्ट्ये आहेत. उदाहरणार्थ, अमोनियम बायकार्बोनेटमध्ये 17% नायट्रोजन असते, जे मानवी मूत्रातील नायट्रोजन सामग्रीपेक्षा 20 पट जास्त आहे. अमोनियम नायट्रेटमध्ये 34% शुद्ध नायट्रोजन असते, तर यूरिया, लिक्विड नायट्रोजन इत्यादींमध्ये नायट्रोजन सामग्री देखील जास्त असते. त्याच वेळी, रासायनिक खते द्रुत-अभिनय आणि हळू-अभिनय करणार्‍या मध्ये विभागली जाऊ शकतात आणि वापर पद्धती आणि अनुप्रयोग कालावधी देखील त्यानुसार बदलू शकतात.

()) खत कार्यक्षमतेनुसार वर्गीकरण

(१) द्रुत-अभिनय खत
या प्रकारचे रासायनिक खत मातीवर लागू झाल्यानंतर, ते त्वरित मातीच्या द्रावणामध्ये विरघळले जाते आणि पिकांनी शोषून घेतले जाते आणि त्याचा परिणाम खूप वेगवान आहे. बहुतेक प्रकारचे नायट्रोजन खते, जसे की फॉस्फेट खते आणि पोटॅशियम सल्फेट आणि पोटॅशियम खतांमध्ये पोटॅशियम क्लोराईड सारख्या कॅल्शियम फॉस्फेट, सर्व द्रुत-अभिनय रासायनिक खत आहेत. द्रुत-अभिनय रासायनिक खते सामान्यत: टॉप ड्रेसिंग म्हणून वापरली जातात आणि बेस खते म्हणून देखील वापरली जाऊ शकतात.

(२) स्लो-रीलिझ खत
लाँग-अ‍ॅक्टिंग खते आणि स्लो-रीलिझ खते म्हणून देखील ओळखले जाते, या खतांच्या पोषक घटकांची संयुगे किंवा भौतिक अवस्था वनस्पतींद्वारे सतत शोषून घेण्यासाठी आणि वापरासाठी हळूहळू सोडल्या जाऊ शकतात. म्हणजेच, या पोषक घटकांना मातीवर लागू केल्यानंतर, त्यांना मातीच्या द्रावणाने त्वरित शोषून घेणे कठीण आहे. खताचा प्रभाव दिसण्यापूर्वी विघटनासाठी थोड्या काळासाठी परिवर्तनाची आवश्यकता असते, परंतु खताचा प्रभाव तुलनेने दीर्घकाळ टिकणारा असतो. खतामध्ये पोषकद्रव्ये सोडणे संपूर्णपणे नैसर्गिक घटकांद्वारे निश्चित केले जाते आणि मानवांद्वारे नियंत्रित केले जात नाही. त्यापैकी, अमोनियम बायकार्बोनेट उत्पादन प्रणालीमध्ये अमोनिया स्टेबलायझरसह दीर्घ-अभिनय अमोनियम बायकार्बोनेट जोडला जातो, जो खत कार्यक्षमतेचा कालावधी 30-45 दिवसांपर्यंत ते 90-110 दिवसांपर्यंत वाढवितो आणि नायट्रोजनचा उपयोग दर 25% ते 35% पर्यंत वाढवितो. स्लो-रिलीझ खते बहुतेकदा बेस खत म्हणून वापरली जातात.

()) नियंत्रित रीलिझ खत
नियंत्रित रीलिझ खते हळूहळू अभिनय खते आहेत, ज्याचा अर्थ असा आहे की पोषक रिलीझ रेट, खताचे प्रमाण आणि वेळ कृत्रिमरित्या डिझाइन केलेले आहे. हा एक विशिष्ट खताचा प्रकार आहे ज्याचे पोषक रिलीझ गतिशीलता वाढीच्या कालावधीत पिकाच्या पोषक गरजा जुळविण्यासाठी नियंत्रित केली जाते. ? उदाहरणार्थ, भाज्यांसाठी days० दिवस, तांदळासाठी १०० दिवस, केळीसाठी days०० दिवस इ. प्रत्येक वाढीच्या अवस्थेसाठी आवश्यक पोषक (बीपासून नुकतेच तयार केलेले टप्पा, विकास टप्पा, परिपक्वता टप्पा) भिन्न आहेत. पौष्टिक प्रकाशन नियंत्रित करणारे घटक सामान्यत: मातीचे ओलावा, तापमान, पीएच इ. द्वारे प्रभावित होतात. रीलिझ नियंत्रित करण्याचा सर्वात सोपा मार्ग म्हणजे कोटिंग पद्धत. रिलीझ रेट नियंत्रित करण्यासाठी भिन्न कोटिंग सामग्री, कोटिंगची जाडी आणि फिल्म ओपनिंग रेशोची निवड केली जाऊ शकते.